Read Ebook: Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit by Huygens Constantijn

Font size: 10 px 15 px 20 px 25 px 30 px 35 px

Background color: BlackWhiteGrayLight GrayDark GrayDim Gray

Text color: BlackWhiteGrayLight GrayDark GrayDim Gray

Apply/Save settings

Ebook has 245 lines and 66248 words, and 5 pages

VITAULIUM

HOFWIJK

SPAANSCHE WIJSHEIT,

VERTAALDE SPREEKWOORDEN.

DOOR CONSTANTIJN HUYGENS.

MET AANTEEKENINGEN VAN DR. J. VAN VLOTEN.

Noot:

Het thans afgebroken ministerie van justitie, als men weet.

VITAULIUM

HOFWIJCK

AEN VROUW GEERTRUYD HUYGENS

geseght DOUBLET,

VROUWE VAN S. ANNELAND, & c.

U E. Ootmoedige Neef en dienaer

C. HUYGENS.

Noten:

AEN DEN LESER;

VOOR DE BY-SCHRIFTEN.

Beschaemt den Meester vry, die van de kunst wilt heeten, En laet ons een voor een ontlasten ons geweten: Wy lijden van den Rijm al, dat het Schip in Zee Van vloed en ebbe lijdt: wy leggen 't op de ree, De ree van Reden, aen; en 't schijnt, de volle zeilen, En 't schijnt, de ruyme schoot en weten van geen feilen; Het Roer light midden-boords, de vlagge wijst voor uyt, De Naelde wijckt noch wraeckt, en alle gissingh sluyt, En al 't besteck gaet vast; voor-wind maeckt rechte streken, Maer, Stierman! waer is 't Schip ten einde van ses weken? Voor St. Helena? jae, soo 't God en water wil, Soo niet, aen St. Thome, of mog'lick in Brasil! Dat doet de blinde kracht van ongemerckte Stroomen. Soo gaet het in 't beleid van Rijmers en haer' droomen: Sy munten 't op de kust daer 't Schip op is bevracht, Sy hebben Roer en Schoot in haer macht; Maer daer's wat onverhoeds, in 't Zee-sop en sijn baeren, Haer slechte Zeemanschap in 't zeilen wedervaeren; Een ongevoelde drift, een Tij heeft haer verleidt; Sy hebben eens een woord voordachteloos mis-seidt, Goen avond Redens-ree: dat woord moet weer berijmt zijn, Of 't streeck houdt of geen streeck, of 't Dicht soud' ongelijmt zijn. Soo lijmt men dan voort aen, en raect van Oost in West, Van 't Zuyden in het Noord: tot dat m', in 't lieve lest, Verzeilt en bijster 's weeghs, met loeven en laveeren, naer 't oogemerck moet keeren: Terwijl de Leser staet en gaept met open mond, En wenschte, dat hij eens den Dichter wel verstond, Die wel verstaenlick waer, kond hy sich selfs begrijpen. Gaet, lieve leser! gaet uw herssenen nu slijpen, Om door 't geheim te sien van 't mijmerigh gesegh, Daer, die u leiden sou, verruckt is van den wegh.

Nu heb ick my ontkleedt: waer hael' ick Vijgen-bladen Tot masker van de schaemt, daer med' ick sta beladen? Wie wil nu Hofwijck sien of hooren met geduld, Met logens opgepronckt, met klater-goud verguldt? Ghy, Leser! hoort ghy noch dry woorden van verschoonen; Noch ben ick lesens waerd, en kan het sus bethoonen:

Al dat ick Hofwijck noem, is Of-wijck van den wegh, Die waerdigh zij betreen; indien ick Hoefwijck segg', Soo spreeck ick uyt mijn Bors en uyt mijn hert te saemen; Maer die het Stof-wijck heet, heeft goet verstand van naemen En van de slechte stof, daer Hof-wijck af bestaet. En van der Dichteren ruym spreken sonder maet.

En is 't Gesticht soo slecht, wat sal 't Gedicht verbloemen, Dat, die wat Hofwijs is, sal Holwijck derven noemen? Hol, lieve Leser! hol, en holler dan een blaes, Een blaes met boonen, is dit voddige geraes. Verhaest uw vonnis niet; jae, spreeckt het sonder schroomen, Ick help 't u spreken: 't zijn derd'daeghsche-kortsedroomen, Daer op ick u onthael; 't is ongerijmde Rijm, Een buyten cierlijck graf, van binnen asch en slijm.

Maer houd het vonnis in, en hoort my noch eens spreken: Die oyt gewandelt heeft langhs modderige beken, En heeftse niet altoos bewandelt sonder lust; De Zee is alom sout, maer hier en daer de Kust Beset met soet gewasch van Bloemekens en Kruyden, Daer 't keurige begrijp van recht neus-wijse Luyden Sijn sinnen in voldoet, en vindt de wegen kort, Daer hier wat nuts en daer wat schoons gevonden wordt. Het kreupele geschrift van teere Leerelingen Wordt by des Meesters hand met konstelicke ringen, Met strick en spinneweb omvlochten en geciert, En hoe 't min deughdigh is, hoe meer betiereliert: Soo kan een Ebben lijst een slechten doeck verrijcken, En doen hem voor wat goeds verkoopen of bekijcken; Die lagen leg ick u: mijn Boeck, mijn Schrift, mijn Doeck, Mijn tamme Schildery, recht uyt geseght, mijn Boeck, Mijn Hofwijck in papier is wandelen, noch lesen, Noch koop, noch kijcken waerd; dat vonnis is gewesen: Maer kust en strick en lijst, die 't cieren op den kant Zijn op de proeven van het keurlickste verstand. Veracht ghy dan mijn stof, mijn selfkant moet ghy prysen; Danck hebbe 't soet behulp van afgestorven Wijsen: Die heb ick uyt haer graf doen spreken t' mijner baet, En van haer lappen my een feestelick gewaet Geflickt en omgedaen: met Peerlen van Athenen Is dit gewaet versien; de kostelickste steenen Van Roomens burgery, does' op haer rijckste was, Heb ick gelesen uyt haer Puyn en uyt haer as, En my mee geborduert: der Christelicke Vad'ren Heb ick het beste bloed van haer ontsteken ad'ren Gesmolten in mijn vleesch, en uyt haer oud gebeent Het onverrotste mergh gesogen en geleent. Nu pronck ick met den buyt, nu tert ick uw gedulden: Verkoop ick niet als lood, 'ck heb 't weten te vergulden; Nu moet ghy Hofwijck sien, het zij u lief of leed: 't Kind is wanschapen, maer 't is rijckelick gekleedt.

Noten:

Versta: de bijgevoegde lofdichten, naar den smaak der eeuw. walgt. verkeerbord. Min gelukkige klankspeling. vrijwaar. Voor vind. gewoonte. Welluidendheidshalve voor deele. zich. ruwe. verhaalt. Thans zou men van tien centen spreken. fraayer. Stelt op de kaak, ten toon. Versta: gij die. weerspreekt. Vaarwel dan. Maar voort. doel. vervoert. zoo. af-wijk. Versta: het geheele buiten. slijk. Omkruld. ebbenhouten. schilderstuk. rand. Aangelapt . De zoogenoemde kerkvaders. geduld hebben. Rijk, weelderig. Dat oud-roomsche en atheensche, en dat kerkvaderlijk borduursel en verguldsel is in deze volksuitgaaf, als minder doeltreffend, echter weggelaten. De desbeluste lezer kan 't in de oudere naslaan.

AEN DEN DRUCKER.

k Hebb' Hofwijck uytgedruckt: is 't t' uwent niet te druck, Verdruckt my in uw pers, en helpt ons in den Druck; My in den druck van eer of oneer, van berispen Of prijsen, naer het volck of spreken wil of lispen: U in den meerder druck, van Kostelick papier, Als Ketter-vleesch, te sien verdoemen tot het Vier. Van dusend tegen een de nadruck zal ons' beurt zijn; Ick heb 't u ingedruckt; denckt, als het sal gebeurt zijn:

Die Dichter heeft sijn plicht uytdruckelick vervult: Mijn onderdrucken is de dochter van mijn schuld.

Noten:

Voor prevelen. Voor narouw. In den druk raken.

AEN MIJN HEER

MIJN HEER VAN ZUYLICHEM

over het lesen van sijn Eds.

HOFWIJCK.

't Is een dagh of vier geleden, Dat ick hallif moe getreden Door de paedtjes van mijn hof Wat gingh sitten onder 't lof, Daer de hitte niet kan nypen Onder 't lommeren van ypen, Op een banckje van een deel, In een koel en groen prieel; Daer de dichte blaedjes weeren Dat de Son my niet kan deeren, Schoon hy op de middagh blaeckt, Als hy 't Hemel-kreeftje naeckt.

Langer, als de maste-boomen Sullen wederzijds bezoomen, Met een altijd groenend lof, 't Buytenpad van uwen Hof: Als de nimmer-dorre Climmen Sullen klauteren en klimmen, Langhs 't gebeent' en armen op, Over hooft en kruyn en top Van de hoecksche Vierelingen, Al gelijck in alle dingen, Broeders, even hoogh en breedt En al eveneens gekleedt: Daer de Cabbeljaeus-gesinden Noch wel herbergh souden vinden, Soo 't de Landvooghd soo verstond, Dat hy die in schootels sond 't Lijf gesoon, de staert gebraeden, En een kruyck met wijn gelaeden Van de Moesel of de Deel, Om het oud-versufte scheel Met een Roemer af te drincken;

Langer, als de Vloer sal blincken, En het marmer staen te prael, In uw sinnelicke sael; Langer, als uw Slot zal duyren, Dat, met even-zijdse muyren, Vierkant uyt het waeter rijst, Dat de Waerd en gasten spijst Met een vangst van goede vissen Als 't u die gelieft te dissen, Slot, als men 't van 't Zuyden kijckt, Dat een flesch in 't koel vat lijckt;--

Langer als men 't paerdt sal jaegen Langhs de Vliet, met sweepe-slaegen, Nae den Dam, of Delft, of Haegh, Alsser Schip en schuyt en kaegh, Met sijn vracht en volck en waeren, Uw kasteel verby sal vaeren, Die, of van of nae de Vliet Door den Duycker henen schiet;-- Soo langh als men Duyts sal spreecken, En geen leeser sal ontbreken, Die een aerdigh Rijm bemint, Daer men pit en kruym in vindt.

Wijl ick sit en suff en mijmer, Opgetogen, hoe de Rijmer In soo een gemeene stof Wint soo ongemeene lof; Hoe hy Wijsheit mengt met kluchten, Hoe hy sonder jock kan tuchten, Hoe hy ernst met lacchen speckt, Daer men les en vreughd uyt treckt, Vind ick my in 't Bosch gekommen En op uwen Bergh geklommen, Daer een vierkant hout-gebouw Braght my weder op mijn sinnen, Datter voordeel was te winnen Van een heerlijck Peterschap Voor die op den hooghsten trap In het gissen konde raecken Van profijtelickst vermaecken In het geven van een naem, Beyde nut en aengenaem.

Ick gevoelde my bestreeden Van mijn tochten en de Reden: D' een sey dat ick 't laeten souw, D' ander riep er tegen: "houw! Houw, en wilt u daer voor wachten, 't Is geen werck van uwe krachten, 't Is geen last van uwen rugh; Wat vermeet sich vliegh of mugh, Dat een kemel is te vergen? Wie begeeft sich op de bergen, Die genoegh sich vind beswaert, Dat hy kruype by der aerd?"

Reden had nae reen gesproken, Eersucht quamper tegens stoken: "Die niet soeckt, die niet en vind, Die niet waeght, die niet en wint; Waeght ghy: 't kan misschien gelucken; Mist ghy: 't hoeft u niet te drucken; Vele, die wat groots bestaen Hebben met de wil voldaen; Oock soud ghy den eerst niet wesen, Dien, als anderen voor desen, Een geluckigh woort ontvil, Als 't geluck maer dienen wil; Blinden kunnen somtijds raecken, En oock acker-lieden spraecken Somtijdts wel een tijdigh woord, Dat den wijsen heeft bekoort; Oock is 't mee al waer bevonden, Dat een haes, voor snelle honden Afgeloopen vry en los, Is gevangen van een Os, Die hem op sijn lenden trapte, Wijl hy door de weyde stapte In een dichte bos van gras, Daer het wild gelegert was".

Wat is goed en wat is beter? Soo 't geluckt, soo werd ick Peter, En soo 't mist, waer kom ick heen? Wat is 't als een blauwe scheen? Die is lichtelick te waegen: Vryers loopens' alle daegen, En wie gaetter kreupel van?

Dus geschuddet in een wan, Dus gehangen tusschen beyden, Eer dit strijden was gescheyden, Had my d' eersucht al vermant, En de Pen was in de hand, En de Reden aen het swijmen, En de Dichter aen het rijmen, En de veder in den int, Om een naem voor 't houte kind.

Heb ick 't wit niet kunnen raecken Van 't profytelickst vermaecken, Soo ick in den naem hier mis Wat en nut en vrolicks is; Heb ick 't bey niet kunnen raemen Wilt de Meester niet beschaemen, En die mee is van de kunst, Deck mijn feilen met sijn gunst!--

Noten:

PROSOPOPOEA.

Spreeckende

HOUTE GEBOUW OP DEN BURGH IN 'T BOSCH VAN HOFWIJCK,

HOF-STEDE des HEEREN VAN ZUYLICHEM BY VOORBURGH.

Ick heb dat wesen niet dat ick te hebben plagh. Een quaden avond-luym, een felle blixem-slagh, Die hooge bergen treft en spaert de laege heuvlen, Wirp my ter aerde neer, eer hy my dede sneuvlen, Soo dat ick met mijn top, beneden in het gras, Verraedlick lagh, gestort, eer ick gewaerschouwt was.

Ick was, of ick geleeck, een van des werelds Wondren, Een van het seven-tal, eer 't blixemen en 't dondren My door een domme kracht ter neder had geploft; Ick leeck der Spitzen een daer Memphis noch op stoft, Die Vorsten-beenderen en Konincklicke lijcken Verstreckten tot een graf in de beroemde Rijcken, Daer 't Nylewaeter mest het Kooren-rijck Egipt. Ick wierd van yder een besprooken en belipt; Die timmert aen den wegh is selden buyten opspraeck. Ick leeck der spitzen een daer, eer men tot den top raeck, En siese van der aerd ten wolcken uyt gebout, De Stichter sagh verspilt ruym hondert tonnen gout, En noch eens, en noch eens, en seventigh en negen Aen loock, ajuyn, en kaes, soo ick het heb te degen En men de rekeningh van Steven wel verstaet.

Share on: WhatsApp @Hash Facebook Tweet