Read Ebook: Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit by Huygens Constantijn

Font size: 10 px 15 px 20 px 25 px 30 px 35 px

Background color: BlackWhiteGrayLight GrayDark GrayDim Gray

Text color: BlackWhiteGrayLight GrayDark GrayDim Gray

Apply/Save settings

Ebook has 245 lines and 66248 words, and 5 pages

Ick was, of ick geleeck, een van des werelds Wondren, Een van het seven-tal, eer 't blixemen en 't dondren My door een domme kracht ter neder had geploft; Ick leeck der Spitzen een daer Memphis noch op stoft, Die Vorsten-beenderen en Konincklicke lijcken Verstreckten tot een graf in de beroemde Rijcken, Daer 't Nylewaeter mest het Kooren-rijck Egipt. Ick wierd van yder een besprooken en belipt; Die timmert aen den wegh is selden buyten opspraeck. Ick leeck der spitzen een daer, eer men tot den top raeck, En siese van der aerd ten wolcken uyt gebout, De Stichter sagh verspilt ruym hondert tonnen gout, En noch eens, en noch eens, en seventigh en negen Aen loock, ajuyn, en kaes, soo ick het heb te degen En men de rekeningh van Steven wel verstaet.

Nu ben ick--Kijcker, stae! segh, eer ghy henen gaet, Wat ben ick? Wie hier gaeuwst en kloekst sal in de weer sijn, En't nutst en 't vrolickst vind, die sal mijn Heers Compeer sijn; Jan, maeck het Bosch-heck op, en ghy, o Kijcker-vrind! Komt nader en bedenckt een naem voor 't houte kind. Sie my van elcke kant, van boven, van beneden, En wilt, om wel te sien, wat tijds aen my besteden; Het sien en kost hier niet. Aen een wanschaepen dier Hebt ghy somwijl versnoept een stuyver drie of vier: Te kermis, aen een meyt, die armeloos gebooren Uyttarte met de voet de beste Nayster-slooren, Stack draen door 't naelden-oogh en naeyde wacker heen, En wat daer vingers doen, dee vaerdigh met de teen;-- Aen een die ruym het hoofd van een volkomen man had, Maer borst en buyck en dyen en beenen van een span had; Een Reus in 't Aepenland, die in een Munnicks mouw, Die in een Visschers hoos sijn herbergh vinden sou; Een Karel onder 't volck dat in voorleden tijden, Tweemaal zes duymen hoogh, met Kraenen plagh te strijden; Een schaduw, die de Son hier op de middagh geeft, Als hy een man beschijnt van boven uyt de Kreeft;-- Aen een gebaerde knecht, die met sijn hooft en borst sat Op sijn verdort geraemt, die veel tijds goeden dorst had, En mocht sijn kroes wel uyt, en op de toon-banck sprack, Wat meerder als een hooft daer 't lichaem aen gebrack. Oock siet men aen dit lijf geen beenen noch geen voeten, Maer soo 't geoorloft was te graeven en te wroeten, Men vonde dat ick die heb langh en dick en breet; Maer dat ghy 's niet en siet, dat heeft oock sijn bescheet. Weet dat ick RODEN-BURGH heb onder mijne soolen, En tree de voncken uyt van sijn verborgen koolen, Die hy hier onder my met groene rocken deckt, En door een snoode pest uyt giftich sand verweckt, Mijn buyren sterven deen; dees trapten ick het hooft in, En stae tot op sijn hert, daer ick het vyer verdooft vin.

Een koocker is mijn romp, mijn ingewand een trap, Waer langs ick lijde dat men tien en tienmael stap, Tot dat men eyndelick koom boven op mijn schoudren; Daer laed' ick jong' en ouw', en kinderen en oudren, En vrind en vreemdelingh; komt vry in groot getal, En niemand sij vervaert voor ongeluck of val, Danck heb geen sackende maer rijsende-bragoenen; Die door een draeyend hooft raeckt onvast in sijn schoenen, Om dat hy sich te hoogh vind boven in de locht, Die leune vry daer op, en vreese krack noch bocht. Hier siet men 't grootst waerom des Heeren die my boude; Oock isser geen geweest die dese moeyte roude, Dat hy den hoender-trap langhs Rodenburgh beklam, Tot hy door mijn gedarmt op mijne schouders quam. Hier siet ghy over 't vlack der voor en achter-weyen, Hoogh boven top en tack van elsen, eyck, en meyen, En onverhindert komt den halven wereld-kloot In uw verheven oogh; hoe spits, hoe steyl, hoe groot Gesticht of bosch of boom, ghy siet het al gedoocken, En onder uw gesicht ootmoedigh en gebroocken.

Sie, Kijcker! dat ghy siet, en neemt wat tijds daertoe; Verschoont mijn schouders niet; die werden nimmer moe; Verschoont alleen mijn hals, daer magh ick weynigh veelen; Met halsen valt het wat gevaerelick te speelen. Ghy siet hoe langh, hoe smal, dat hy nae boven gaet, En wat een top-swaer hooft dat aen het eynde staet; Een hooft, dat nimmermeer is sonder schudde-bollen, En echter even net, hoe het de winden sollen, En 't sij of dagh of nacht, al even fraey gehult; Maer, soo het herssens had by 't kostelick vergult, Wat spijtigh Reyntje kon op mijne schoonheit smaelen? Waer sou het Vosje stof tot leppigh schempen haelen?

Wat dunckt u, Kijcker-vrind! hoe staet u 't maecksel aen? Een hals soo dun, soo langh, als tienmael van een Kraen, Een hooft soo hoogh van 't lijf! Maer doch 't en is om niet niet, Dat ghy mijn hals soo langh als eenigh Indisch riet ziet, En dat mijn hooft soo ver van mijne schouders staet; De reden vindghy licht, soo ghy uw oogen slaet Op mijn vergulden kop, daer wonden en quetsuyren, Die ick gekregen heb van Rygens en van Buyren, U leeren, dat mijn hooft streckt tot een Pylen-doel; Men rake soo men kan, het heeft doch geen gevoel, En ick noch arm noch hand om zeer of leed te wreken. Meer wil ick van my selfs voor dese mael niet spreken.

Gae, Kijcker! gae nu heen, en span uw krachten in, En geeft het kind een naem na mijnes Stichters sin. Indien 't u wel geluckt, soo sult ghy deughd gevoelen; Men sal op mijnen Doop de beste glasen spoelen, En doen een frisschen dronck van eedle Deele-wijn, Bn ghy sult de Compeer van Hofwijcks Land-heer zijn.

Noten:

Persoonsverbeelding. Wierp; zie boven vil en derg. Versta de Aegiptische pyramiden. berept, bepraat. Stephanns, in zijn beschrijving. Medepeter, gevader. dat der Pygmeen. "Een Bergh van het roode sandt gemaeckt, dat de boomen dede uytgaen ende namaels verlaeten wierdt, ende op een hoop gekart, ende met groene zooden bedeckt". H. Zie boven in 't Kostelick Mal. reden. "Een trap van een swaere planck gemaeckt, daer de latten over dwers opgenagelt syn, om op den Bergh te klimmen". H. kan. genot, weelde. Later "koele". gevader.

KIJCKERS ANTWOORD EN KEUR VAN NAEMEN VOOR HET HOUTE GEBOUW.

DE "JE-NE-SCAY-QUOY" VAN HOFWIJCK.

Elck die uw hooft bemickt, treft sijnen Doele niet; Het is altijds geen lap wanneer de Schutter schiet, Nochtans, wanneer der prijs met schieten is te winnen, Sijn s' altemael te been, die roer of boogh beminnen, En hoopt oock d' alderminst 't geluck van eene schoot, Door een beleefde pijl of door een gunstigh loodt.

So waegh ick mee een kans, en vlam op het Compeerschap Meer als op 't beste glas van sulcken braeven Heerschap, Die met een Fenix-pen, wanneer hy 't sich bepijnt, De Son beschrijven kan veel schoonder als hy schijnt. Maer weer soo waegh ick 't niet. Hoe raeck ick dat te vort is? Hoe reyck ick aen een spits, daer mijnen arm te kort is? Hoe werd een rappen haes gevangen van een Koe? Hoe vlieght een lamme gans tot aen den Hemel toe? Wat maeckt een blinderick in winckelen en hoecken, Daer 't voor een Arentsoogh is duyster om te soecken? Wat vind Tiresias daer Argus is van noo?

Noch waeg' ick 't evenwel: een vryer al te bloo Besliep noyt schoone vrouw; die 't gunstigh uyr liet deurgaen Als sy wel willen souw, moet naemaels voor de deur staen: "Mijn vrind! ick ken u niet, goen avond en goe nacht, Ghy hebt het luck versuymt dat u heeft toegelacht". Dien de Fortuyn verschijnt, die grijpse by de vlechten; Voor isser vatten aen, 't is naemaels niet te rechten Soo ghyse glippen laet; want achter isse kael, Daer heeftse tuyt noch haer; dies, vryers altemael! Past op het vinck-slagh wel, en laet geen tijd verlooren. So een geluckigh uyr u heden werd gebooren, So wacht tot morgen niet; wanneer het visje bijt, So slaet den hengelaer, of anders is hy 't quijt.

Soo waegh ick dan uw naem, die soo langh sonder naem staet, Men oordeel of men dus het nut en 't soet te saem raedt:

Een halve kap, een lap van pluys of van fluweel Bedeckt voor locht en kouw het teere Vrouwen-scheel Van 't voorhooft tot de kruyn, en wie kan sich beroemen, Dat hy die kap, die lap, met sijnen naem kan noemen? Nochtans krijght hy een naem waer aen hem yeder kent, En echter yeder seyt: "Ick weet niet wat je bent". Dit is u bey gemeyn; dies segh ick sonder wachten :

Die op het uytterlick alleen sijn oogen wend, Vind tusschen u meer scheels als tusschen Koe en End; Maer soo men meer op reen als nae 't fatsoen en stof kijck, Sijt ghy JE-NE-SCAY-QUOY van het Kasteel van HOFWIJCK.

Noten:

er In zijn Voorhout, Voor verde, ver. blinde . De blinde waarzegger. De honderdoogige wachter. haarvlecht. de. hoofd, schedel. verschils.

DE SCHOU-BURGH VAN HOFWIJCK.

Die u een SCHOU-BURGH sey, sou die sich al vertasten? Of sou het dorre bosch der averechte masten, Het machtigh Amsterdam, de geldsack van Euroop, Niet lijden, dat men u met sulcken naem hier doop? Nochtans soo kunt ghy 't sijn met wel-gegronde reden, Het spijte, soo het wil, die groote Stadt der steden; Haer SCHOU-BURGH heb de naem of heel of hallif wel, En dien' haer, om te sien een bly of treurigh Spel; Maer die uw Burgh beklimt tot boven op den solder, Schouwt steden daer van daen, en menign dorp en polder, Jae, schouwt op zijn gemack den halven wereldkloot, Daer yder speelt sijn Rol, hy sij of kleyn of groot.

Noot:

Omgekeerde.

DE KIIK-IN-DE-POT VAN VOORBURG.

So Voorburg, door de nood of door de gunst van Heeren, Sich eens sagh in een Stadt met wall' en muyr verkeeren, En bracht haer Vestingh uyt tot om dijns Heeren Slot, Was HOFWIJCK het kasteel, en Ghy KIIK-IN-DE-POT.

J. WESTERBAEN.

OP 'T HOFWIJCK

VAN DEN EDELEN EN GEESTIGEN HEER VAN ZUYLICHEM, &c.

Siet hier den rechten Hof, daer buyten 's Hofs geruchten De Wijsheyt leest haer bladt, de Ruste pluckt haer vruchten: Een schoon, een lustigh bladt, een welgesohildert bladt, Als Huygens in het gras en onder d' eycken sadt. Daer Huygens buyten 't Hof sijn Hof-tent heeft geslaegen, En queecksel en geboomt stelt boven 's Graven-Haegen. Maer een dinck vraeg' ick noch, en vraeg' het met verlof: Hoe kan het Hofwijck sijn, is Hofwijck in den Hof?

BOXHORN.

AEN DEN HEER VAN ZUYLICHEM,

OP ZIJN HOFWIJCKSCH GEDICHT.

Door-wijse Hovelingh, van veel' door nijdt bestreden, Van meer om strijdt geroemt! die midden in het slick Houdt beyde voeten droogh, en uw' genegenheden Noyt hinght aen ydelheit van 's werelts oogen-blick; Die nu en dan van 't Hof u laet nae Voorburgh voeren, En daer bekommeringh, beslommeringh ontwijckt, En daer uws selven sijt, een Heerschap by de Boeren, En daer u landt, u Hof, u rijck eens over-kijckt;-- U steene Hof-wijck wijckt voor sommige gebouwen, In grootheyt, kostlickheyt, doch niet in cierlickheyt; Maer nu gy door u pen door-kunstigh hebt ontvouwen, Hoe all' de werelts doen daer voor uw ooghen leyt, Mag 't steenen Hof-wijck wel voor and're 't vaentje strijcken, Maer voor 't papiere, 't welck is onwaerderelijck, Is 't reden dat het all' eerbiedighlijcken wijck'. Noch 't steenen Hofwijck, noch het sterckste huys van allen, 't Welck oyt is opgebouwt door Menschelicke hand, En sal altijdt bestaen; maer noyt en sal vervallen Dit HOFWIJCK, opgebouwt, mijn Heer! door u verstandt.

HENRICUS BRUNO.

Noot:

Vernuft.

HOFWIJCK.

De groote webb' is af, en 't Hof genoegh beschreven: Eens moet het Hofwijck zijn. Wie kent den draed van 't leven, Hoe kort hy is, hoe taey? de snaer die heldste luidt, Scheidt d' eerste menighmael van leven en van Luyt, Verkracht en over-reckt of met der tijd versleten. 'k Heb over-reckt geweest, maer bender deur gebeten: Op 't slijten komt het aen: Twee dingen maecken 't waer, Of ick 't ontveinsen wouw, mijn jaeren en mijn haer. En als de snaer begint te vees'len en te pluysen, Soo staet sy meestendeel op 't schielicke verhuysen. Wie weet of 't schielicke verhuysen deser Ziel Niet voor mijn deur en staet? En of 't God soo beviel, Sou Hofwijck onberijmt sijn Stichter overleven, En wijcken voor 't Voorhout? en soud' ick my begeven, Die anderen mijn pen baldadigh heb geleent? Met reden eischte men de schuld van mijn gebeent. Met reden schreefm'r op: "Hier light een Man begraven, Die meende te volstaen met planten en met graven, De slechte boeren-konst, en moght de moeyte niet Sijn eigen maeckseltjen te cieren met een lied". Mijn sterven weet ick met langh leven niet te weeren; Maer, leef ick weinigh meer, het Grafschrift wil ick keeren, En singen wat ick poot, en rijmen wat ick bouw, Eer dese keel verschorr', en dese penn verouw'. 'k Wil Hofwijck, als het is, 'k wil Hofwijck, als't sal wesen, Den Vreemdelingh doen sien, den Hollander doen lesen. Soo swack is menschen-werck, het duurt min als papier De tijd slijt struyck en steen! eens sal men seggen: hier, Hier was 't dat Hofwijck stond, nu Puyn en Queeck en Aerde: En dan sal Hofwijck noch staen bloeyen in sijn waerde: Ja, waerde, sooder oyt yet waerdighs van mijn hand De jaeren heeft verduert en ouderdom vermant.

In Holland, wat een land! Noord-Holland, wat een Landje! In Rhijnland, wat een kley! in Voorburgh, wat een sandje! Aen 't Koets-pad, wat een wegh! aen 't water, wat een Vliet! Aen al dat lieffelick of vrolick rieckt of siet, Daer lagh een brockje vets, daer lagh een blockje magers, Een beetje voor het vee, een treetje voor de Jagers; Daer lagh, dat schickelick gevoeght had heel aen een, Maer van het groote spoor verscheiden lagh in tween; Het spoor en Vrouw Natuer verstonden hier den and'ren, Ten Zuyden lagh de wey; op 't Noorderlick verand'ren Van Wey in drooge kroft daer deelde 't spoor het scheel, Gelijck een Riem een Man in op- en onder-deel, In Broeck en Wambas scheidt. Daer hoefde geen bedencken Op yeder deels gebruyck: de kley scheen my te wencken, En raedde stommelingh, sy was ten Boomgaerd nut, Mits met een wilde muer gemantelt en geschut; De kroft en eischte niet als vruchteloose boomen, Die sy wel machtigh waer in wel-ge-Elste zoomen. Elck heeft sijn Keur voldaen: hier 't Wilde, daer het Tam, Een yeder heeft volbrocht het geen hy ondernam.

Let, Ouders, en let scherp op 't keuren van uw gronden: Veel hebben sich vergeefs 't verkrachten onderwonden Van kinderen verstand, met onverstand getucht; Veel hebben wreedelick in eewigh' ongenucht Gekluystert en geboeyt wel draghbaere vernuften, Maer die ondraghbaerlick haer 's levens tijd versuften In onwerck; dat is werck haer driften onbevoeght, Haer krachten ongelijck; veel' hebben sich verploeght, Verweven, of verschaeft, en geen bedijdt van allen; Die Staet of Lettervolck, of Krijgsluy konden vallen, En zijn 't geluckelick, en zijn ter eer en baet Van eigen en gemeen, van Huysgesin en Staet.

Het scheel alsoo gedeelt door my en door sich selven, Quam 't op de spaden aen; mijn eerste sorgh was: delven. Noch was 't de tweede maer: d'eerst had wat meerders in: Tot werck hoort overslagh, tot weldoen goed versin, My docht, papieren blad was licht genoegh te krijghen, En daer bleef 's ruym genoegh voor peper en voor vijghen, Of ick 's een riem verkladd' en aen mijn droomen hingh. 'k Sagh menigh misverstand en redenloosigh dingh Des werelds aengesicht mismaken en onteeren, Gelijck een schoone Vrouw lijdt van verbrodde kleeren; 'k Sagh 't schoonste geld in 't slijck geworpen by geval, 'k Vond allom nieuwen druck van Kostelicker Mal Dan ick heb doodt gerijmt of, mogelick, doen leven: En al dit ongeval wist ick sijn naem te geven: 't Hiet Na-docht, soo my docht, en 't was gespaert papier: 't Was noch yet oolickers, 't was een onkundigh fier, Een stout' onwetenheit, die niet en kost als waghen, Om dat sy liever wouw niet twijfelen, dan vraghen. Ick twijfelden en vraeghde, en ley mijn rouwe stof Voor oogen, die ick wist, met vollen danck en lof, Stof, als de mijne was, te hebben helpen keuren, En oorbaerlick versnyen, niet snipperen, noch scheuren. Maer al mijn recht was mijn, ick hiel een woord in 't vat; De Landheer had wat wils en d' onderwijser wat. De konst leed geen geweld, maer liet sich wel wat recken. Ter liefde van mijn lust. En soo van dusend trecken Bleef d'een en d'ander vast; en van dat af en aen Bleef yet lichamelicks in 't swart en 't witte staen; Een dingh, dat Armen had en Schouderen en Beenen, Een redelick gestel van 't hoofd af tot de teenen, Soo veel my duncken moght. En nu stond Boom aen Boom, Daer Boom aen Boom sou staen; nu gingh ick in den toom Van voorraed en bescheid, en, hoe 't sich nae moght schicken, Ick hiel mijn plicht voldaen met gissen en met micken.

Soo ver gaet menschen macht in allerley belangh; Beraden, overslaen sijn volle stade langh, Meer eischt men hem vergeefs; maer 't langh heeft oock sijn maeten: Die lang doen kan en magh, moet oock eens konnen laeten: Is 't overdencken goed, het over-dencken niet: Hy siet sijn selven uyt, die al te lang doorsiet: Ons oogh verdrinckt in 't werck, daer 't moed' in is geswommen, En ons vernuft beswijmt, gelijck die, hoogh geklommen, Met schrick te rugge sien, en weten niet waer heen, Om hals en been geheel te brengen naer beneen. Soo raeckt men bijster 's weeghs in 't soecken van veel wegen, En daer en komt geen end van stadigh overwegen: Die altijd willen doen, en hebben noyt gedaen; 't Schael-tongesken moet eens in 't huysken blijven staen.

Doe 't kind geboren was, hoe 't afliep met sijn lueren, Sijn swachtels, en sijn wiegh, soud' hier wat langer dueren Dan 't yemand lusten moght; en van die eerste jeughd En smaken meestendeel maer ouderen de vreughd: Vreughd, die de Nieuwigheit en Hoop alleen doen leven, Die self den ouderen ten einde werck begeven; Waer op volght ongevoel van wellust, doove plaegh, Daer van ick mijn kindsch gedeelte draegh. Nu, 't kind is jongh geweest, en't is gebracht aen't groeien, Aen't bloeyen metter tijd; 'k heb niemand te bemoeyen Met wat het tien jaer langh te queecken heef gekost; De Wijsen eten met, de gecken doen den kost. Komt, wijsen! eet met my, ick sal u niet beswaren Als met welgaere spijs en wel betaelde waren: Ick wil u Hofwijck doen aenschouwen, of 't te nacht, Gelijck als Duivels-brood, te voorschijn waer gebracht: Jae meer, ick wil het u en my oock doen betreden, Als waer ons gisteren een gansche eew geleden: 'k Wil met kindskinderen goed deelen voor mijn dood, Als waer ick Grootevaer en twee-dry-mael soo groot. Het wereldsche besit en is toch niet als droomen, En of 't gekomen is, of mogelick te komen, 't En is maer binnen ons het gen' het schijnt of is, 't Zij by voor-sieningen of by geheugenis.

Dus sal dan Hofwijck zijn, neen Dus sien wy Hofwijck staen: Ten Noorden van 't groot spoor Nae Voorburgh, 't schoone Dorp , Light een aensienlick Bosch in mindere gesneden; Vraeght naer de lenghde niet by Roeden of by Treden; Die aen den ingangh staet, en siet den uytgangh niet, En 't eind is verr'genoegh daer 't oogh geen eind en siet. Een tamme wildernis van woeste schicklickheden; Soo noemt sich dit vertreck, ter liefde van de Reden En gulde middelmaet, die ick soo waerdigh houw. Te tam waer al te stijf, te wild waer al te rouw; Daer is wat tusschen tween, dat tweederhands begeeren Voldoen kan, tam en wild, en dit door dat vermeeren: Gelijck wat etens dorst, wat drinckens honger maeckt, Gelijck langh slaepen weckt en langh gewaeck vervaeckt.

Den tammen lust voldoen vier wonderlicke dreven Van Eicken saeghbaer hout, van Boomen die daer streven Om dickte by der aerd, om hooghten in de lucht, Om breedten onder weegh en groen en koel gerucht. 'k Heb saeghbaer hout genoemt: maer laet het niemant wagen, Mijn Trouw-verlaet t' ontdoen, mijn Dreven om te sagen: Daer 's Potgeld, soo men 't heet, siet dit voort Poot-geld aen. Ick segg' het eew voor eew: Kinds kinderen! laet staen, En brandt of warmt u niet aen hout dat ick hiet waschen Ondanckbaer' erffenis en is niet af te waschen: Ten minsten moet hy doen hetgeen de Sterver hiet, Die 't leven door hem kreeg en van sijn sweet geniet.

Twee dingen scheid' ick uyt, het derde moet ick dulden: Onschuldigh Brood-gebreck sal u voor eerst ontschulden, En d'allerleste nood is buyten alle wet; Gods Koningh heeft sijn maegh met Autaer-brood ontset; Maer welvaert dol gespilt is verr' van mijn meedoogen: Hy is noyt bystand waerd, die noyt heeft willen doogen. Daeraen volght ouderdom van Eicken die vergaen: Men spaertse te vergeefs, die niet en konnen staen. Maer daer den ouden stam ontstaet, staet haest een jonge: Soo sal mijn na-kinds kind, schoon ick het niet bedonge, Gedencken, daer een man in 't vechten werd gevelt, Dat daet'lick in de ry een versch man werdt herstelt. Oock staet de wereld soo: die schael moet even drijven; Pas soo veel schepsels niew verschijnen als ontlijven, Of 't waer een leege wer'ld, daer in wy Borgers zijn, Of langh waers' overkropt, geborsten van de pijn.

Soo zijn 't vier dreven dan, en altoos weer vier dreven, Die 't Bosch verr en naerby sijn prachtighst aensien geven, Als ick soo spreken magh, van bijds viermael 't Voorhout, Van verre 't hooge groen van 't Mast- en Liesen-hout.

Breda vergeve my, en oock den Haegh, dit roemen, Hier derv ick 't Eicken loof by 't Linden blad wel noemen: Daer sien ick niet als Mast, en Eick, en Elst en Berck: Tot mijnent 't selve groen, en even 't selve werck. Hier buygh ick voor Breda; mijn' Masten zijn haer kinderen: 't Heeft Frederick belieft sijn hout-gewasch te mind'ren, Om 't mijne te versien: 't zijn Jofferen van 't Land, Mijns Vaders vaderland, die ick heb voortgeplant: 'k Segg Jofferen, noch eens: 'k mochts' ed'le wijfjes noemen; Bredaesche wijfjes, jae; maer die ick derve roemen Op Hofwijck Haeghs gemaeckt te hebben en Hof wijs: Daer warren s' onder een als overgroeyend rijs: Hier staen sy zedighlick en proncken daer sy stonden, Does' eerst verhylickten aen 't Sand-schap mijner gronden: Daer staens' in 't wild gerucht van kinders kind'ren; hier Als maeghden, sonder meid of kinderen getier. 'k Laet yeder overslaen welck zijn de liefste gasten, Gevolghde of ongevolghd': ick derf 't niet ondertasten; Men krijght' er sulck' en sulck', en houdt sich wel te vreen, Maer, heeft uw gast geen sleep van aenhangh, soeckt' er geen.

Dit volckjen heb ick thuis gehaelt als kale wichten, En van der jeught gefockt, en voor my leeren swichten. Neemt dat ick Rhee of Hind gerooft hebb' uyt het wald, En in mijn wildbaen ruym en lieffelick gestalt; Soo ben ick altoos thuis, en altoos by de dieren, Die t' harent Mensch noch Beest, maer my tot mijnent vieren. Neemt dat ick uyt Brasil Tapoeyers hebb' ontleent, En blinde Heidenen met Christen melck gespeent: 't Is swart volck, maer dat swart is vel-diep, en van binnen Maeck ickse mijns gelijck, dienstbaer, in blancke sinnen: Soo passen s' op 't gemack van diese voedt en houdt, Soo doen mijn' Bruyntjens oock, mijn' Wijfjens uyt het woud: Besiet, hoe vriendelick sy my staen en beluymen. Als seiden sy: "Lands-heer, geniet ons groene pluymen: Is 't heet, wy keeren u 't beswaeren van den dagh; Is 't koud, wy decken u voor al dat nijpen magh; En onse dienstbaerheit hanght aen geen' Jaer-getijden; Daer dient' er by de Maend; wy konnen doen en lijden Het rond jaer uyt en in, met eenerley gelaet, Wat Eicken, 't stercke blad, nauw 's Somers uyt en staet; Ja, dese trouw munt uyt, en spant haer' fierste krachten In 't felste van de locht, in 't langhste van de nachten: Maeckt staet op vrienden, die op voorspoed niet en gaen, Maer in den tegenspoed als kop're mueren staen".

Twee troppen tel ick hier die sulcken tale spreken, En kruysweeghs over een mijn Bosch in vieren breken. Soo most de deelingh zijn; dat weet de minste Cock, En al dat oyt ontzagh eens Hovemeesters stock. Twee schot'len eener sopp' op eene zy te schicken! Daer soud' een swanger Vrouw, jae bergen, van verschricken: Ten minsten slaet het een den hongers lust ter neer: Soo fier is 't keel-gat self: soo speelt het oock den Heer: Ick swijgh van andere, die oock haer weetjen weten, En houden haer gebruyck soo kostelick als eten.

'k Heb dan op 't Cruys gepast, gelijck 't de diskonst noemt: En vraeght ghy, of ick 's my met reden heb beroemt? Let op den overhoeck; ghy vindt hem naer den regel In evenredigheid soo vierkant als een tegel; Dat doet een Eicken block, verstaet een perck van groen, Daer Eickjens Nut, Vermaeck, en Heerlickheid voldoen; Hegh-houtje recht en kromm, dat om de seven jaren Sijn' Meester leert hoe soet genieten is, en sparen , Hoe goed een kleedsel is, dat dient en niet en slijt, Dat, zijnde, warm en koel, niet zijnde, warm kan maken. Soo doen mijn Eickentjens: Ick laet den Honds-dagh blaken Op 't steilste van den Noen; ick laet het Noorder guer Sijn scherpste buyen toe, mijn groene dack en muer Belet my wederzijds het sweeten en het beven: En in de leckerny van dit staegh-stervend leven Heb ick altoos getelt het dobbele geniet Van yet verheugelicks op 't kantjen van 't verdriet; Op 't kantjen, sonder schroom; soo dat vast and're smaken Het gene my genaeckt, en niet en kan geraken.

't Zy goed of quaede sin, ick voel mijn voorspoed bet, Als yemands tegenspoed daer nevens werdt geset. Ick scheppe geen vermaeck in mijnes naesten lijden: Maer, als hy 't lijden moet, soo kan ick my verblijden In dat ick 't niet en lij. Geeft my een blockje land, Een Eiland als een vuyst, bezeet van alle kant, Bezeet op sulcken diep, dat op het minste blasen, Sijn holle baren stouwt gelijck de groote dwasen, Die met bergh over bergh ten Hemel wilden gaen, En grijpen naer de Sonn en treden op de Maen; Geeft my dat Eyland, rijck van Beemden en van Koren. Geeft my een huys daer in om weelde te bekoren, Geeft my Bosch om dat Huys, en langhs mijn steile strand Of opgeworpen Hout, of uyt de konst geplant; Siet my daer wandelen vry van den brand van 't Zuyen, Van Oost en Wester vlaegh en van de Noorder buyen; Siet my daer sorgeloos van d'een in d'ander hoeck Vertreden mijn gepeins, of oock een beter Boeck, Een wijsen mans gepeins, terwijl een' vloot van Zeilen, Die storm en holle Zee den anderen toe keilen, Gedreight werdt gangh voor gangh met 's levens lesten krack Op mijner Stranden klip; denckt, of ick mijn gemack Afsteken sie als wit by 't swart van die elende; Denckt, of ick my rondom, als in mijn roosen, wende, Terwijl dat arme volck de handen, van 't geschrob Van touw en takel zeer, ten duyst'ren hemel op Met kromme knyen streckt: denckt, of 't mijn lust verdobbelt Dat ick soo veiligh sit, en mijns gelijck soo tobbelt, Soo dobbelt om sijn lijf. Soo gaet het allerweeghs: Hoe dichter onlust is by wellust, hoe meer deeghs. En soo doet Vrouw Natuer, in vele van haer wercken, Het wederstrijdighe door 't strijdighe verstercken: Soo werdt de kelder warm als 't ijs in 't water leit, Soo werdt de kelder kout als 't Somer-veld verheidt: Soo sit ick in mijn kluys van Eicken, in mijn kluysje, In mijn gevonden hoeck, mijn ongevonden huysje; Hoe 't buyten banger brandt, hoe koeler en min bangh, Hoe 't buyten wilder waeyt, hoe louwer, in den drangh Van blaertjes, die ick hoor rondom my henen ruyschen, Maer als de baren doen die op mijn klippen bruyschen, En doen my minder leed dan of sy 't niet en deen, Om dat ick ongemack verneem, en lijde's geen.

Share on: WhatsApp @Hash Facebook Tweet