Read Ebook: Mga Dakilang Pilipino; o ang kaibigan ng mga nagaaral by Sevilla Jose N

Font size: 10 px 15 px 20 px 25 px 30 px 35 px

Background color: BlackWhiteGrayLight GrayDark GrayDim Gray

Text color: BlackWhiteGrayLight GrayDark GrayDim Gray

Apply/Save settings

Ebook has 1372 lines and 60326 words, and 28 pages

M~GA DAKILA~G PILIPINO

A~G KAIBIGAN N~G M~GA NAGAARAL

SININOP NI

UPA~G MAGAMIT NA AKLAT NA BABASAH?N

UNA~G PAGKALIMBAG

MAYNILA, 1922

Limbagan nina Sevilla at mga kapatid at Kn.

MAYNILA, K.P.

HAND?G

Sa kabataan n~g lahi~g Tagalog upa~g pakinaba~gan at m?gamit na is?~g mabuti~g basahin sa panah?n n~g paga?ral.

Ang Kumatha.

A~g karapat?n sa akl?t na it? ay ipinamamana ko sa aki~g m~ga pama~gki~g Emillo, Jes?s, Aurelio at Predesvindo Alvero y Sevilla up?~g kanil?~g pakinaba~gan ku~g sumapit sil? sa sap?t na gula~g.

Jos? N. Sevilla.

Nagi~g Kapit?n n~g Artilleria n~g Republica Filipina Kasa~gguni n~g <> Nagi~g Gur? n~g Panitika~g Tagalog sa Colegio <> Namatnugot n~g m~ga Pahayaga~g <>, <> at <> Nagtam? n~g Ganti~g Pala~g Medalla de Plata at Diploma Sa Ta~ghala~g Panama Pacifico, 1915, Sa lilim n~g ta~ghal n~g Biblioteca de Filipinas Kasa~gguni n~g Lupo~g sa P?takar?n at Palatuntunan N~g Una~g Kapulu~ga~g Balagt?s, 1922. Kasapi sa <>

Isa~g sulirani~g kasalukuyan na humihi~gi n~g is?~g ?gara~g paglutas ay a~g n?uukol sa pagsisikap na tayo'y magkaro?n n~g is?~g wika~g pambans? na makabibigk?s n~g bo?~g higp?t sa atin sa isa~g pagkak?watasa~g gan?p sa tul?~g n~g is?~g sarili~g wik?, up?~g mapap?natili~g lagi~g mainit, nag?alab at nakad?dar?~g ya?~g d? mati~gkal?~g mith? na pinagbubuan n~g lalo~g mahalag?~g dug? at itinul? n~g masasakl?p na luh? n~g m~ga naulila do?n sa m~ga bayani~g naiwan sa s?gupaan sa kadilim?n n~g gabi.

A~g sanhi~g it? rin a~g pinagbuhatan n~g is?~g katag? n~g kapulo~g na Lope K. Santos na~g kasalukuy?~g pinagt?talunan sa Kapulungang Balagtas niya?~g ikalawa~g araw n~g Abril n~g ta?~g is?~g libo siyam na ra?n at dalawampuo't dalawa, a~g suliranin n~g pagtutur? n~g wika~g Tagalog sa m~ga p?aralan na any?'y <>

Ipinagt?tap?t ko~g sa kasalukuyan, ku~g may m~ga akl?t ma~g Tagalog na n?uukol sa m~ga Balaril? n~g wik? ay tah?s na d? tum?tug?n sa m~ga pagkak?unl?d n~g wika~g Tagalog dito sa d?anang ta?~g ika dalawam puo yayam?~g a~g m~ga ya?n ay halos tinagalog lama~g sa m~ga akl?t na gay?n din a~g ur? na m~ga ib?~g wika~g Kastil? ? Ingles, n~guni't di nagt?tagl?y n~g sarili~g diw? at m~ga para?n n~g wika~g Tagalog sa kanya~g sini~g na sarili~g sarili.

Dahil?n a~g sanh?~g it? na~g ipinagpanay?m namin n~g kasalukuy?~g Patnugot n~g Instituto de Mujeres na nagmu~gkahi sa akin, na bila~g pa~guna~g akl?t ay lumimb?g muna n~g is?~g bab?sahi~g k?wiwilihan n~g m~ga nag?aral sa sarili~g wik?, n~guni't sinikap ko~g sa pagtug?n sa kany?~g mungkahi ay yumari n~g is?~g akl?t na ta~gi sa k?wiwilihang basahin ay k?pupulutan nam?n n~g m~ga dakil?~g huwaran sa kapit?pitaga~g halimbawa~g ipinamana sa atin n~g m~ga bant?g na m~ga kababayan na sa g?lawan n~g kanila~g kal?gayan, magi~g sa kapamayan?n, sa duno~g at sa kabayanihan man ? sa pagtat?~ggol n~g m~ga dakila~g mith?, ay kin?bakas?n n~g t?pata~g pagibig sa muty? nati~g Pilipinas.

A~g sa langit ng bayang Pilipinas ay nip?t n~ga sa init n~g ha~g?d na a~g wika~g Tagalog ay magi~g isa~g wika~g pagbans?, at y?yama~g a~g napili nami~g batay?n ? s?ligan n~g akl?t, ay a~g kagy?t m?ukit sa pus? n~g ati~g m~ga bat? a~g sarisari~g aral na inii~gatan n~g m~ga dakila~g pa~gyayari sa sarili~g lup? ay m?ituturi~g na a~g akl?t na hand?g namin ~gay?n ay hindi b?sal, bagk?s isa~g hapy?w sa m~ga n?sulat na~g m~ga tudli~g, bak?s n~g kasaysaya~g sa m~ga dakila~g akl?t na n?uukol sa mani~gni~g na dahon n~g ati~g kasaysayan ay nagi~g pahiyas, at sa kapanahunan nam?n, ay sa m~ga pagyayari~g lum?luta~g ku~g minsan ay sa bugs? n~g kapusuk?n, kalupit?n, ? kabayanihan kay? na pawang may sarili~g samy?, na ku~g ib?buk?d ay tah?s na pakikinaba~gan up?~g makayari tayo sa ati~g m~ga bat? n~g m~ga diwang malalak?, kalooba~g matitibay, k?lolw?~g d? mag?gip? n~g m~ga panuy? at hinuhod y?yama~g tah?s na gum?gal?w sa udy?k na n?sasalig sa pinakamara~g?l sa lah?t n~g udy?k na dili ib?'t n~g mani~gas na pagasa~g magi~g tap?t na an?k n~g baya~g tinubuan.

Ihin?hand?g namin sa kabataan n~g lahi~g Tagalog a~g m~ga hapy?w, sip?, at sin?p na it? sa m~ga panitik n~g m~ga lalo~g lit?w na tao~g ami~g hinugutan n~g m~ga in?akala~g karapatdapat basahin, makilala, at pagaralan n~g ati~g m~ga bat? sa m~ga unang bugs? n~g pagaaral, bilang paghahand? sa kanil? na ma~gig?~g matit?bay na mu?g n~g ati~g ihin?hand?~g baya~g malus?g, malay? at karap?tdapat sa isa~g buk?s na malay?.

At sa pagasa~g a~g ta~gkilik n~g m~ga mambabasa ay igagawad sa amin, ay lumuwal a~g sa langit ng Bayang Pilipinas, na tagl?y a~g lah?t n~g kakanyah?n n~g isa~g bag?~g hugis na bab?sahin.

Bila~g pa~galawa~g akl?t na ami~g il?lathal? ay d? iba't "Ang aklat ng tagalog" na m?lalathal? sa dalaw?~g wik?, ? sa malinaw na sabi ay sa Tagalog at Ingles, na k?pag?aralan n~g m~ga lihim na in?i~gatan n~g wik?, bu~ga n~g is?~g matam?~g pagsisinop. Dito ay magkatulo~g kami ni Dr. Paul Rodr?guez Verzosa, is?~g dalubhas?~g mapagsuys?y n~g m~ga kapakanan n~g wik? at lahi~g Tagalog.

At pa~gatl? sa ta?~g it? ay isusun?d namin a~g is?~g. Maikling Balarila na k?sisinup?n n~g m~ga alituntunin at para?n n~g wik? sa kany?~g kakayah?n, m~ga paglalapilap? sa tulo~g na~g m~ga tipik at pagbabago n~g m~ga diw? n~g salit? sa pamamagitan n~g paguulit n~g panti~g ? ug?t kay? sa ~gayon sa kahili~gan n~g sin?~g.

Um?asa kami na sa pamamagitan n~g ta~gkilik n~g m~ga P?aralan at n~g b?ya~g mahiligin sa pagaaral ay s?sapit tayo sa pagkakaro?n n~g is?~g Bat?s na k?kali~g? sa ati~g m~ga kath? na ha~gg? ~gay?n ay l?luta~gluta~g sa dagat na wal?ng pamp?~g n~g kapabayaan.

Ku~g magkakagay?n ay matitiy?k nami~g a~g wala~g maliw na punyag? n~g Kapulungang Balagtas na ami~g kin?aaniban ay d? naaksat ma?asaha~g pag?anihan n~g m~ga sagana~g biyay?.

Jose N. Sevilla.

Si Ali Mudin ay is? sa m~ga lalo~g n?pabant?g na Sult?n sa Hul?. Siy? ay an?k ni Maula na napabila~g sa m~ga lalo~g lit?w na Har? sa n?ba~gg?t na Pul?. A~g magam?~g it? kail?n ma'y hind? napasuko na~g hukb?~g kastil? an? ma~g sikap n~g ginaw? up?~g lupigin a~g kanila~g kaharian.

Na~g humalili si Ali Mudin sa kany?~g am? ay sinikap n~g m~ga kastil? na magtam? sa kany? n~g is?~g k?sunduan, at sapagka't si Ali Mudin ay maibig?n sa kapayapaan ay nagpadal? sa Maynil? n~g lim?~g sug?, niyao~g Enero n~g 1737 up?~g makipagtalo sa m~ga mu~gkahi~g k?sunduan n~g m~ga k?stil?.

Sa m~ga sugo~g it? ay kabila~g sin? Dadia Deila, Radia Poot Salikaya at si Panduta Mahomed Ismalis. Ang m~ga sug?~g it? n~g Sultan na si Ali Mudin ay siy?~g na~gasiw? sa pakikipagk?sund? sa m~ga kastil? na pinagtibay niya sa Hul?, at sa pinagk?sundu?n ay nabibila~g a~g m~ga sum?sun?d:

Si Ali Mudin ay nag?~g tunay na Har?, at a~g kany?~g kapa~gyarihan ay kinilala n~g m~ga kastil? ha~gga~g sa niy?o~g ta?~g 1749 ay sumir? sa k?sunduan a~g m~ga kastil? at si Ali Mudin ay n?bihag at dinal? sa Maynil? niya?~g Enero n~g ta?~g n?ba~ggit.

Sa pagk?bags?k ni Ali Mudin ay humalili si Bantilan, is?~g dakila~g Dat? n~g panah?~g ya?n.

Pagkalipas n~g il?~g panah?n, ay sinikap n~g Gobernador Obando na si Ali Mudin ay m?bal?k sa kany?~g pagk? Har?, at si Ali Mudin kasama n~g il?~g sasaky?~g pun? n~g kawal ay tumulak na patu~go sa Hul? binaka nil? a~g m~ga kut? ro?n ha~gg?~g sa na~g d? na m?ipagta~ggol n~g m~ga moro ay kanil?~g napasuk? at is?~g panibago na nam?~g k?sunduan a~g linagda?n n~g m~ga moro at n~g m~ga kagaw?d n~g m~ga kastil?.

A~g m~ga sasaky?n ay lumayag na patu~go sa Zamboanga at sa pagka't di nakasama si Ali Mudin sa m~ga kastil? sa pagtulak na yaon ay sinapantah? n~g m~ga kastil? na siy? ay nagtaks?l, at siy?, kasama n~g mahigit na dalaw?~g da?~g kasamah?n ay dinakip at mul?~g ibinalik sa Maynil? at ibinila~gg? sa Fuerza de Santiago.

Buhat no?n ay pinasimul?n na n~g m~ga kastil? a~g wal?~g maliw na pagbaka sa m~ga moro; ~guni't pawa~g wal?~g tagump?y na mas?sabi na kanil?~g tinamo sa Timog n~g Kapuluan.

Hinil?~g ni Ali Mudin sa m~ga kastil? na a~g kany?~g an?k na si Fatima ay pahintuluta~g makapagbal?k sa Hul?, niya?~g Febrero n~g 1753 up?~g magsikap sa ikapaghar? n~g kapayapan do?n, at a~g gay?~g kahili~gan ay dini~gig at pinahintulutan n~g m~ga kastil?; bila~g bu~ga n~g paglalakb?y na it? ni Fatima ay nagtam? siy? n~g isa~g sulat buhat kay Bantilan na nagsasabi~g si Ali Mudin ay pabalikin sa Hul?, up?~g maghari~g mul? r?on at lumagd? sa isa~g bago~g k?sunduan a~g dalaw?~g dako~g dati~g magkaaway na m~ga moro at kastil?. A~g lahat n~g kahili~gan ni Bantilan ay dingi~g n~g m~ga kastil?, subalit hinil?~g na si Ali Mudin ay palayain ~guni't mam?malag? sa Maynil? sa pili~g n~g Arzobispo Rojo na siy?~g kumuha sa kany? sa Fuerza Santiago at nagbig?y sa kany? n~g is?~g t?hanan at m~ga lingk?d.

Niya?~g 1762 a~g Maynil? ay sinalakay n~g m~ga Ingl?s at si Ali Mudin sa pili~g n~g limampu? katao ay lumab?s at nakibaka~g kasama n~g m~ga kastil? sa bago~g kalaban na dumadags? at humuhugos sa kamaynilaan.

Ipinamalas ni Ali Mudin a~g is?~g d? karaniwa~g katapa~gan na katutub? n~g m~ga moro at lubha~g marami~g Ingl?s a~g kanil?~g pinuks? bag? ma~g a~g Luns?d ay napasok at napasuk?. A~g m~ga Ingl?s ay d? nagla?n sa Maynil? at sa kanil?~g paglayas, sa kautusan ni Simon de Anda at Zalazar ay pinapanumbalik si Ali Mudin sa Hul? upa~g muli~g lumukl?k pa kany?~g luklukang har?.

Gumaw? n~g is?~g l?na~gin sa Balamba~g a~g m~ga Ingl?s na kanil?~g linibid n~g matitibay na kut? at sa d? pagkawil? dahil?n sa a~g sig?w ay d? nil? matagal?n ay lumipat sa is?~g pul? na malapit sa Hul?. A~g ganit?~g pa~gyayari ay d? minabuti n~g Sultan Mahomed at ni Israel na an?k ni Ali Mudin, sapagka't d? nil? mati?s na a~g kanil?~g lupa?n ay ariin n~g m~ga banyag?; at naghan?p sil? n~g is?~g k?ta?~g ikapagtatab?y sa m~ga ma~ggagag?.

At a~g panah?~g it? ay dumat?~g niya?~g bihagin n~g m~ga kawal na Ingl?s si Dato Tente~g, is? sa m~ga malalak?s at pinan?niwalaa~g Dat?, at is? sa m~ga maiinit na araw n~g Marso niya?~g 1772 na~g makalay? na si Tente~g, ay nakipagal?m sa m~ga iba~g Dat? na sin? Dakula at Zama~ggo-Isa?k, kasama n~g il?~g kawal na sumalakay sa kinalalagy?n n~g m~ga kawal na Ingl?s, at sa ganit?~g s?gupaan ay na~g?gsitakas a~g m~ga Ingl?s sa m~ga ba~gk?~g lund?y na pinagh?bol n~g mabibil?s na sasaky?~g moro. Sinikap n~g Gobernador na Ingl?s na makipagk?sund?, ~guni't d? tinalima n~g m~ga moro at sil? ay ipinagtabuyan at sa pagtakas ay na~gaiwan nil? a~g kanil?~g m~ga sasaky?n, m~ga kany?n, baril at apat na pu? at apat na libong piso.

Namat?y si Ali Mudin sa Hul?, n~g bo?~g kasiyaha~g lo?b, sapagka't n?itab?y niy? a~g m~ga manlulupig sa kany?~g bayan.

Si Ali Mudin ay nag?~g tudl?an n~g d? kawasa~g pagha~g? n~g kany?~g m~ga s?kop.

Bago nag?~g Rah? si Solim?n, ay nag?~g katulo~g muna sa pa~ga~gasiw? n~g m~ga s?liranin dito sa Maynil?, ni Rah?~g Matand?.

Si Lak?n Dul? na nan?nahanan sa Tund? ay siy? niy?~g kasama. It? ay na~g kapan?hunan ni Rah?~g Matand? na~g ta?~g 1570. No?n ay is?~g pulut?~g na~g m~ga sasaky?~g kastil? na pinamumunuan ni Martin de Goit? at Juan de Salcedo a~g dumao~g sa lu?k n~g Maynil?. Niya?~g una~g dat?~g dito nin? Goit? ay d? sila nakaluns?d pagdaka. A~g Maynil?, ay may matitibay na m~ga mu?g at sila'y pinaputuk?n at sinagup?.

Nabalitaan nil?ng is? sa m~ga makapa~gyarihan do?n ay si Solim?n, kaya't nagpadal? sina Goit? rito n~g sug? na nags?says?y na sil?'y d? naparito up?~g makidigm? kund? up?~g makipagk?sund?, at a~g ganit?'y tinug?n sa pamamagitan n~g sug?, na a~g Hari sa Maynil? ay nagnanas? n~g makipagkaibigan sa m~ga kastil?.

Pagta~gg?p ni Goit? n~g pakl? ni Solim?n ay nas?k siy? at a~g kany?~g m~ga tao sa ilog n~g Pasig at sil?'y lumuns?d sa is?~g bayb?y na itinakd? n~g Har?. Sinalubo~g sil? ni Rah?ng Matand? at nakipagkam?y sa kanil?, pagkaliban n~g il?~g sandali ay dumat?ng si Rah? Solim?n at nakip?gkam?y din ~guni't nagpasubal? n~g gayari: <>.

Pagkara?n n~g il?~g araw si Goit? ay nagkula~g sa pagkak?ibigan sa pagpapaput?k n~g kanil?~g kany?n, at si Rah? Solim?n ay napilita~g magbago n~g kilos. Ipinawas?k nit? a~g m~ga sasaky?n nina Goit? at ipinapuks? a~g kany?~g m~ga kawal.

N?pakabuti a~g pagtata~gg?l sa m~ga kut? at d? nagaw? na~g m~ga kastil? a~g makapasok ag?d, ~guni't na~g ma~gasalant? a~g m~ga tao ni Solim?n at maubos na a~g m~ga punl? ay napipilan din. At na~g makuha n~g m~ga kastil? a~g Maynil? ay sinalakay a~g bahay ni Solim?n at dito'y n?tagpu?n nil? a~g is?~g mainam na gusali, maiinam na kasa~gkapa~g sigay, m~ga damit na mariri~gal na nagkakahalag? n~g may 23.000 piso.

Hind? nagtaks?l kail?n man si Solim?n, gaya n~g ipinararata~g sa kany? n~g m~ga kastil?. Siy?'y tumup?d lam?~g sa kany?~g dakila~g katu~gkulan na makibaka sa sino ma~g magn?nasa~g sumir? n~g kany?~g kapurih?~g pagkahar?, at y?yama~g a~g m~ga kastil? ay siy?~g nagpasimul? n~g pagbabaka, ay siy? ay nagta~gg?l lama~g at natalo, ~guni't hind? kail?n man nagtaks?l.

A~g kany?~g pagibig sa sarili~g Lup? ay nagudy?k sa kany?~g makibaka at siy? ay nakibaka dahil do?n.

Ku~g sa?n m?kikita~g ang pagguh? n~g kaharian ni Solim?n ay uta~g sa kagahaman n~g is?~g lahi~g ma~gaalipin; sa is?~g p?mahala?~g pinag?gal?w n~g lak?s n~g lak?s at di n~g lak?s n~g katuwiran.

Kawawa~g baya~g malili?t na lin?lupig at gin?gahas? n~g malalak?ng bans?.

Share on: WhatsApp @Hash Facebook Tweet